Giời leo là bệnh gì?
Bệnh giời leo có tên tiếng anh là Shingles, là một bệnh nhiễm trùng do virus thủy đậu Varicella-zoster gây ra. Bệnh thường gây ra những triệu chứng đau đớn và có thời gian kéo dài từ 6 tháng tới vài năm. Bệnh giời leo thường xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, nhưng thường là vùng liên sườn, bên dưới tai và các vùng khác. Mặc dù bệnh không nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Một biến chứng phổ biến là đau dây thần kinh sau điều trị, do sự tổn thương của dây thần kinh trong quá trình bệnh.
Nguyên nhân bị giời leo
Giời leo là một bệnh viêm dây thần kinh do virus nhóm Herpes gây nên. Đây là một trong những virus thuộc nhóm Herpes, cùng gây ra bệnh thủy đậu. Vì thế, người bị giời leo thường đã từng mắc bệnh thủy đậu và virus Varicella-zoster có khả năng tồn tại và khu trú trong các hạch thần kinh cảm giác gần cột sống sau khi người bệnh khỏi bệnh thủy đậu. Sau một thời gian im lặng, virus có thể tái hoạt động và gây ra bệnh giời leo.
Các yếu tố gây suy giảm sức đề kháng như tuổi cao, stress, bệnh mãn tính, điều trị hóa trị, xạ trị hoặc sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có thể tăng nguy cơ mắc bệnh giời leo. Thời điểm xuất hiện bệnh giời leo thường là vào mùa mưa với thời tiết lạnh, độ ẩm cao, thường xảy ra khi cơ địa mệt mỏi và sức đề kháng yếu.Virus thủy đậu Varicella-zoster khu trú trong cơ thể người sau khi khỏi bệnh là nguyên nhân chính gây nên bệnh giời leo
Dấu hiệu giời leo giai đoạn đầu
Khi phát bệnh, da sẽ xuất hiện các ban đỏ và sau đó chuyển thành mụn nước theo từng chùm. Ở giai đoạn ban đầu, các mụn nước sẽ căng lên và chứa dịch trong. Sau vài ngày, chúng sẽ chuyển từ màu trong suốt sang màu đục dần và cuối cùng tiến triển thành mụn mủ.
Biểu hiện giời leo ở giai đoạn sau
Biểu hiện giời leo ở giai đoạn sau có thể bao gồm nhiều triệu chứng khác nhau. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến:
1. Nóng rát và đau
Những tổn thương trên da có thể gây ra những biểu hiện khó chịu như nóng rát, đau rát hoặc ngứa. Thông thường, những tổn thương này xảy ra do da bị trầy xước hoặc bỏng và xuất hiện ở các vùng da bị hở hoặc có thể phân bố rải rác trên toàn bộ cơ thể. Cảm giác ngứa có thể giống như bị châm chích bằng kim, khiến người bệnh cảm thấy khó chịu, nhức nhối.
Nóng rát và đau nhức tại vùng tổn thương là một trong những triệu chứng phổ biến của giời leo và nên được lưu ý để có thể đưa ra chẩn đoán và điều trị thích hợp
2. Bọng nước có chứa nhiều dịch
Một dấu hiệu khác của giời leo là sự tích tụ dịch ở vùng bị nhiễm. Khi bị giời leo, vùng da bị nhiễm trở nên sưng và có hiện tượng nổi nhiều bọng nước. Đây thường là một đặc điểm rõ rệt, làm cho vùng bị giời leo trông phồng lên, trở nên căng mọng và khiến các vùng da xung quanh trở nên căng và đau rát.
3. Sưng đau ở các vùng lân cận và nổi hạch
Giời leo có thể gây sưng và đau ở các vùng lân cận vùng bị nhiễm. Biểu hiện sưng và đau có thể xuất hiện ở các vùng như cổ, nách, hông hoặc lòng bàn tay. Ngoài ra, có thể xuất hiện những hạch sưng bất thường tại các vùng gần vùng bị giời leo, gây khó chịu và đau nhức.
4. Các dấu hiệu khác của bệnh giời leo
Các dấu hiệu khác của bệnh giời leo cũng có thể bao gồm:
- Vùng bị giời leo thường có màu đỏ và có thể gây ra cảm giác ngứa. Các triệu chứng này thường đi kèm với đau và làm cho vùng bị nhiễm trở nên khó chịu.
- Bệnh nhân bị giời leo có thể trải qua cảm giác đau nhức cơ và mỏi mệt, đặc biệt ở các vùng gần vùng bị nhiễm. Điều này có thể gây ra sự bất tiện và ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày.
- Trong một số trường hợp, giời leo có thể gây ra tăng nhiệt độ cơ thể. Tuy nhiên, tình trạng này không xảy ra thường xuyên và không phải lúc nào cũng xuất hiện.
- Bệnh giời leo có thể làm cho người bệnh phải chịu đau đớn cả về thể chất lẫn tâm lý, dẫn đến tình trạng mệt mỏi. Do đó, người bệnh có thể bị sốt nhẹ, là biểu hiện của cơ thể cố gắng đối phó với tình trạng căng thẳng và đau đớn.
- Một số người bệnh giời leo có thể trải qua hiện tượng giảm thính lực ở một bên tai do tác động lên hệ thần kinh trong khu vực đó.
- Một trong những triệu chứng lạ của giời leo là mất vị giác một phần trước lưỡi, làm cho người bệnh không cảm nhận được mùi vị đúng.
- Giời leo có thể gây ra cảm giác chóng mặt hoặc nhìn mờ, kèm theo hiệu ứng hoa mắt.
- Một số người bệnh giời leo có cảm giác ù tai hoặc yếu ở một bên mắt do tác động của bệnh lên hệ thần kinh.
- Giời leo có thể gây ra tình trạng chảy nước mũi không ngừng từ phần bị tác động, gây khó chịu và phiền toái.
- Đối với những người bị giời leo ảnh hưởng đến vùng mặt, tuyến nước mắt có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến tình trạng khô mắt và mắt khó chịu.
Các thể bệnh giời leo phổ biến
Biểu hiện và mức độ nặng của zona có thể khác nhau tùy thuộc vào các thể bệnh giời leo khác nhau, theo đó phương pháp điều trị và chăm sóc cũng khác nhau. Các thể bệnh giời leo phổ biến gồm có:
- Giời leo trên mặt: Zona trên mặt khá phổ biến, có thể xuất hiện trên vùng trán, vùng xung quanh môi hoặc má. Vì mặt chứa nhiều cơ quan nhạy cảm và vùng da mỏng dễ bị tổn thương, việc chăm sóc vùng da bị phát ban cần được thực hiện cẩn thận. Bên cạnh đó, zona trên mặt có thể gây ra các biến chứng kéo dài nên cần tiếp tục điều trị và thăm khám kiểm tra thường xuyên.
- Giời leo trên mắt: Zona trên mắt là trường hợp rất phổ biến, chiếm từ 10-25% trên tổng số bệnh nhân zona. Dây thần kinh mắt rất nhạy cảm, khiến virus gây bệnh có thể gây ra các biến chứng như viêm kết mạc, viêm màng bồ đào, viêm giác mạc, giảm thị lực và thậm chí là mất thị giác vĩnh viễn.
- Giời leo trên tai: Ngoài những triệu chứng thông thường, giời leo trên tai còn có thể gây đau tai, liệt mặt, khó ăn uống, loét trong tai và xuất hiện các u nang ở phía trước và phía sau tai. Giời leo trên tai cũng dễ gây ra các biến chứng nghiêm trọng, do đó điều trị tích cực từ khi mới xuất hiện triệu chứng bệnh là cần thiết.
- Giời leo trong miệng: Bệnh nhân có thể phát triển giời leo trong miệng hoặc niêm mạc vòm họng. Ban đầu, sẽ xuất hiện các nốt mụn nước nhỏ từ 1-4mm, sau đó nhanh chóng vỡ và để lại các vết loét, gây đau đớn, khó chịu và ảnh hưởng đến việc ăn uống và nói chuyện. Giời leo trong miệng dễ bị nhầm lẫn với nhiệt miệng, nhưng thời gian kéo dài hơn và gây đau đớn nhiều hơn so với nhiệt miệng.
- Giời leo trên các vùng da khác trên cơ thể: Giời leo cũng có thể xuất hiện trên các vùng da khác nhau trên cơ thể như lưng, ngực, cổ, eo,… Tuyến bệnh này thường tiến triển nhanh hơn, nhưng ít gây biến chứng hơn so với zona trên mặt, mắt hoặc tai. Tuy nhiên, vẫn cần chú ý vệ sinh vùng da bị zona để tránh viêm.
Đối tượng dễ mắc bệnh giời leo
Các đối tượng nguy cơ cao hơn bị mắc bệnh giời leo, bao gồm:
- Người lớn tuổi, đặc biệt là những người trên 60 tuổi: Tuổi tác là một yếu tố quan trọng trong việc tăng nguy cơ bị giời leo. Hệ thống miễn dịch của người lớn tuổi thường yếu hơn, dẫn đến khả năng chống lại bệnh tật suy giảm.
- Người suy giảm hệ miễn dịch: Những người bị suy giảm hệ miễn dịch do các nguyên nhân như bị HIV/AIDS, sử dụng thuốc chống tác động miễn dịch, trải qua hóa trị hoặc ghép tạng, đang có bệnh mãn tính hoặc tự miễn, đều có nguy cơ cao bị mắc giời leo.
- Những bệnh nhân có tiền sử bị thủy đậu: Thủy đậu (varicella) là một bệnh lây truyền do virus Varicella-Zoster gây ra. Những người đã từng mắc bệnh thủy đậu trong quá khứ hoặc đã tiếp xúc với người mắc bệnh thủy đậu có thể có nguy cơ bị tái phát dưới dạng giời leo.
Đối với những nhóm người này, nên thực hiện các biện pháp phòng ngừa như duy trì một lối sống lành mạnh, giữ vệ sinh da, tránh tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh và tìm cách tăng cường hệ miễn dịch thông qua việc tiêm phòng hoặc sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm nguy cơ bị mắc bệnh giời leo.
Bệnh giời leo có lây không?
CÓ! Bệnh giời leo có khả năng lây lan từ người này sang người khác. Nếu một người nhiễm Zona đang hoạt động sẽ không thể lây cho người khác nếu người đó cũng đã bị thủy đậu từ trước đó. Tuy nhiên, người mắc zona có thể lây cho những người chưa từng bị mắc thủy đậu trước đây thông qua việc tiếp xúc với dịch của các vết phồng rộp có chứa virus gây bệnh.
Biến chứng bệnh giời leo
Giời leo có thể gây ra một số biến chứng đáng kể, bao gồm:
- Loét lâu lành: Trong trường hợp giời leo không được chăm sóc và điều trị đúng cách, các vết thương có thể trở nên sâu và không lành, dẫn đến hình thành loét lâu lành, gây đau và khó chịu, đòi hỏi quá trình điều trị phức tạp và kéo dài.
- Rối loạn sắc tố da: Sau khi vết thương giời leo lành, có thể xảy ra rối loạn sắc tố da, dẫn đến vết trắng hoặc vết thâm. Màu sắc da có thể không đồng đều và không đẹp mắt, góp phần vào tình trạng tự ti và khó chấp nhận về ngoại hình.
- Các biến chứng khác của giời leo là sự hình thành sẹo lồi, sẹo lõm,…
Chẩn đoán bệnh giời leo như thế nào?
Để chẩn đoán bệnh giời leo, các phương pháp sau đây có thể được sử dụng:
- Khám lâm sàng: Bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh giời leo dựa trên triệu chứng và tình trạng của vết phát ban và mụn nước trên da của bệnh nhân thông qua việc kiểm tra vị trí và tính chất của các ban đỏ và phồng rộp trên da. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể đặt các câu hỏi về tiền sử bệnh và thuốc bệnh nhân đang dùng để đưa ra chẩn đoán chính xác và loại trừ những nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng tương tự.
- Bóc lớp trên cùng của bóng nước và cạo lấy lớp đáy: Để chẩn đoán chính xác bệnh giời leo, bác sĩ có thể tiến hành bóc lớp trên cùng của bóng nước và cạo lấy lớp đáy để xét nghiệm virus.
- Các phương pháp hình ảnh: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu sử dụng phương pháp chụp cộng hưởng từ (MRI) (1) hoặc X-quang (2) để loại trừ các bệnh lý khác và xem xét mức độ tổn thương của da và dầu tuyến bị ảnh hưởng bởi virus.
Chẩn đoán bệnh giời leo chính xác giúp việc điều trị trở nên hiệu quả hơn
Điều trị giời leo
Có thể điều trị bệnh giời leo bằng việc áp dụng các phương pháp:
- Sử dụng thuốc kháng virus: Virus Varicella-Zoster gây ra bệnh giời leo, do đó, việc sử dụng thuốc kháng virus là cốt yếu trong việc điều trị. Thuốc acyclovir là loại thuốc kháng virus thông thường được sử dụng để giảm triệu chứng và tăng tốc quá trình lành cho bệnh nhân.
- Sử dụng thuốc giảm đau và kháng viêm: Trong trường hợp triệu chứng giời leo gây đau và viêm nhiễm, các loại thuốc giảm đau và kháng viêm có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng không thoải mái cho bệnh nhân.
- Duy trì chế độ ăn lành mạnh: Việc duy trì một chế độ ăn hợp lý, giàu chất xơ, rau củ quả, và đảm bảo bổ sung đầy đủ các dưỡng chất, vitamin, và khoáng chất cần thiết sẽ tăng cường hệ miễn dịch và giúp cơ thể đối phó với bệnh giời leo hiệu quả hơn.
- Sử dụng các phương pháp truyền thống: Một số phương pháp truyền thống như đậu xanh hoặc lá khổ qua đắp lên vị trí bị giời leo, có thể được sử dụng như một biện pháp hỗ trợ điều trị, nhưng cần phải được thảo luận và tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ.
- Chăm sóc vết thương: Để tránh nhiễm trùng và giữ vết thương sạch, có thể sử dụng gạc tẩm huyết thanh hoặc dung dịch aluminum acetate 5% để băng bó. Các dung dịch sát khuẩn và milian eosin cũng có thể được sử dụng để giữ vệ sinh vết thương.
Phòng ngừa bệnh giời leo
Bệnh thủy đậu có thể dẫn đến bệnh giời leo. Do đó, tiêm vắc xin phòng ngừa bệnh thủy đậu càng sớm càng tốt có thể ngăn ngừa sự tấn công của virus Varicella-Zoster, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh giời leo. Bên cạnh đó, bệnh giời leo lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với phồng rộp hoặc dịch từ vết phồng. Để tránh lây nhiễm, hạn chế tiếp xúc gần với người đang bị giời leo. Ngoài ra, đề phòng bệnh giời leo còn có thể bao gồm việc giữ gìn sức khỏe tốt, bổ sung đầy đủ dưỡng chất, vitamin và khoáng chất, và duy trì một lối sống lành mạnh.Cần tránh tiếp xúc với người mắc bệnh truyền nhiễm khác và thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh truyền nhiễm thông thường như đeo khẩu trang, giữ khoảng cách xã hội và từ chối việc ra khỏi nhà khi bạn có triệu chứng đặc trưng của bệnh giời leo.
Phương pháp phòng ngừa bệnh giời leo toàn diện là tiêm vắc xin phòng bệnh thủy đậu càng sớm càng tốt, đồng thời kết hợp thực hiện các biện pháp phòng ngừa khác như giữ gìn vệ sinh cơ thể, không tiếp xúc với người bệnh, xây dựng chế độ dinh dưỡng và thói quen sinh hoạt lành mạnh.
